Jest to rzadki przypadek kryminału debiutanta, po który sama na pewno bym nie sięgnęła, a który przyjemnie zaskoczył mnie poziomem. Dlatego postanowiłam pominąć na razie zaległości kwietniowe i napisać wam o nim poza kolejnością. Tytuł polecał wprawdzie na Facebooku Wojciech Chmielarz, ale po tym, jak nie tak dawno boleśnie nacięłam się na inną jego rekomendację (Cokolwiek wybierzesz Jakuba Szamałka), to by mi nie wystarczyło. Pojawiły się jednak pozytywne opinie wybrednych użytkowników forum Zaginiona Biblioteka, a to już dostatecznie mnie zaintrygowało.

Autor zabiera nas do niezwykle realistycznie odmalowanej szwedzkiej stolicy u schyłku XVIII wieku. Co oznacza brud, smród i ubóstwo. Każde z tej trójcy malowniczo i realistycznie opisane. Detalicznie również. Jeśli należycie do czytelników zdegustowanych tym, że w powieściach historycznych panuje współczesna iście czystość i porządek, tym razem będziecie usatysfakcjonowani opisem miejskiej rzeczywistości. Bowiem tak to faktycznie mogło wyglądać. I pachnieć. Do tego w stolicy panuje chaos wywołany udanym zamachem na życie króla Gustawa III, co sprzyja rozmaitej maści kombinatorom oraz wichrzycielom, a u przestępców budzi poczucie całkowitej bezkarności. Dość powiedzieć, że kiedy z miejskiego jeziorka – ścieku zostają wyłowione makabrycznie okaleczone zwłoki, a w gruncie rzeczy ludzki kadłubek, będący już w zasadzie u schyłku urzędowania zwierzchnik policji zwraca się o pomoc w wyjaśnieniu sprawy do cierpiącego na zaawansowane suchoty prawnika Cecila Winge. Nikt inny poza tym żywym trupem, czas zgonu którego obstawia się w miejscowych gospodach, nie wydaje mu się bowiem godny zaufania, a nie da się przesądzić, że na jednej ofierze się skończy.

Śledczy jest więc, mówiąc łagodnie, specyficzny, a i jego asystent z przypadku pospolitością nie grzeszy. Mickel Cardel stracił na wojnie rękę, którą zastępuje mu drewniana proteza, oraz spokój ducha, którego pita bez umiaru gorzałka (mimo usilnych prób z jego strony) zastąpić mu nie może. W uznaniu wojennych zasług weteran ów dostał posadę pomocnika strażnika miejskiego, czyli w zasadzie hycla, którego zadaniem jest aresztowanie prostytutek i bezdomnych, wegetujących na ulicach stolicy. Obowiązków służbowych nie wykonuje, bo się nimi brzydzi, ale umundurowanie nosi i skromny żołd pobiera. Z tego powodu zostaje wezwany do wyłowienia z miejskiego ścieku wspomnianych wyżej makabrycznych szczątków, zaś charyzma konającego prawnika wywiera na nim tak wielkie wrażenie, że postanawia wraz z Cecilem Winge znaleźć mordercę.

Ale oprócz śledztwa i meandrów biografii dwójki protagonistów, z których każdy skrywa własne mroczne sekrety, autor oferuje czytelnikowi dwa równie ciekawe wątki, przedstawiane z perspektywy dwojga kolejnych bohaterów. Historia Anny Stiny daje wgląd w niewesoły (mówiąc bardzo łagodnie) los osieroconej młodej kobiety, która ośmieli się odmówić swojej ręki i wdzięków zainteresowanemu, lepiej od niej sytuowanemu młodzieńcowi. Samo oskarżenie o nierząd wystarczy, by została skazana na przymusową pracę w przędzalni, w ramach reedukacji i dla jej własnego dobra.

Z kolei historia Junkiera Blixa, opisana w jego listach do siostry, to typowa zapewne dla epoki i dojmująco  smutna opowieść o młodym, pochodzącym z prowincji człowieku z aspiracjami, który chciał skrócić sobie drogę do wyższych sfer, a skończył jako żywy towar, bo ktoś wykupił jego skrypty dłużne, a komuś innemu potrzebny był człowiek o umiejętnościach felczera.

Sama intryga kryminalna może zatem nie powala dynamizmem i złożonością (choć wątek ten sfinalizowany zostaje w satysfakcjonująco przewrotny sposób), ale Sztokholm 1793 ma w warstwie obyczajowej i historycznej mnóstwo do zaoferowania, a narracja jak na debiutanta jest sprawna, wartka, świetnie kontrolowana. Słowem, zdecydowanie warto. Tłumaczył Wojciech Łygaś, a wydała Sonia Draga.