Moja relacja z cyklem fantasy Opowieści z meekhańskiego pogranicza ma w sobie lekką nutkę masochizmu. Podobały mi się opowiadania (choć nie wszystkie w jednakowym stopniu), nie podobała pierwsza powieść, bardzo przypadła do gustu druga, a o trzeciej i najnowszej nadal nie do końca wiem, co myśleć. Ta notka ma być sposobem uporządkowania wrażeń, więc może się okazać nieco chaotyczna, za co z góry przepraszam. Postaram się jednak unikać spoilerów, na ile to będzie możliwe. Na Każde martwe marzenie czytelnicy czekali trzy lata, co, biorąc pod uwagę zakończenie Pamięci wszystkich słów, z pewnością podkręciło oczekiwania odnośnie do zawartości tych niemal 750 stron. Co znajdziemy w środku?
Dalsze losy szóstej kompanii szóstego pułku Górskiej Straży, portowego złodziejaszka Altsina (czy raczej nowego bytu, którym chłopak stał się po wyczerpującym starciu, zakończonym objęciem fragmentu duszy awenderi jednego z najpotężniejszych bóstw), issarskiej wojowniczki Deany i grupy uzdolnionych magicznie wyrzutków przygarniętych przez wielkiego imperialnego generała. Przy czym, co autor wyraźnie sygnalizował w zakończeniu poprzedniego tomu, poszczególne wątki połączą się. Zaś jako klamrę narracyjną porządkującą opowieść i dającą wgląd w całościową sytuację geopolityczną imperium Wegner proponuje przebitki na spotkania cesarza z szefami wywiadu wewnętrznego i zewnętrznego. Formalnie mucha nie siada, nic, tylko snuć porywającą opowieść, pod którą poprzednie odsłony pieczołowicie przygotowały grunt. Wszak na Południu aż się gotuje i starcie armii Białego Konoweryn ze zbuntowanymi niewolnikami wydaje się nie do uniknięcia (znakomita okazja do kolejnych epickich scen batalistycznych, w których autor czuje się jak ryba w wodzie, by przypomnieć choćby szturm na Martwy Kwiat). A na Północy zima nie chce odejść i nie bez przyczyny umierający drzewny bożek posłał tam Altsina, by wyjaśnił ów niepokojący fenomen.
Teoretycznie – uczta. Rzut oka na fabułę z perspektywy ostatniej strony również nie pozwala jej nic zarzucić. Jest spójna i potwierdza niezbicie, że Robert M. Wegner już od pierwszych tekstów ze swojego uniwersum miał precyzyjny plan całej historii i nie stracił nad nią kontroli nawet przez moment. Pozornie nieistotne drobiazgi z perspektywy opisywanych obecnie wydarzeń zyskują nowe znaczenie i wpisują się w kluczowe wątki fabularne. Ręce powinny same składać się do oklasków, bo taki stopień precyzji przy równie rozległym i detalicznym materiale, tworzonym wszak na przestrzeni wielu lat, zasługuje na najwyższy szacunek.
A jednak – nie składają się. Bo przez zdecydowaną większość czasu nie ma w tym życia, które sprawiłoby, że historia mnie poniesie. Wątki – zwłaszcza Szóstek i Key’li (nie wspomniałam o niej wcześniej, bo jej po prostu nie znoszę, ale oczywiście przygody Wozackiej Męczenniczki po drugiej stronie Mroku okażą się mieć finalnie absolutnie kluczowe znaczenie) – rozwijają się przeraźliwie wolno i dodatkowo odrywają czytelnika od interesującego rozwoju konfliktu na Południu, bo narracja prowadzona jest naprzemiennie. Dopiero końcowa ćwiartka całości to dynamiczny rozwój wypadków, gdzie możemy przestać mieć poczucie, że obcujemy ze szczegółowo rozpisanym scenariuszem sesji RPG, i zacząć po prostu cieszyć się lekturą.
No właśnie, wrażenie sztuczności i mechanicznych działań postaci, niczym pionków przesuwających się na określone pole na planszy po rzucie kostką, przeszkadzało mi w wątkach Północnym i Mrocznym zdecydowanie najbardziej. Ale to opis wielkiej bitwy na Południu pozwolił mi zrozumieć, dlaczego tak się dzieje. Umiejętności warsztatowe Roberta M. Wegnera po prostu nie dorastają do jego wielkiej, szczegółowej i niewątpliwie imponującej koncepcji światotwórczo-fabularnej. Bez koncepcji nici z historii, ale bez odpowiedniego warsztatu nawet najlepsza historia nie stanie się naprawdę dobrą literaturą. Dalibyście opisać bitwę pod Pomwe Kayowi, Hobb albo Sapkowskiemu i gwarantuję wam, że w efekcie nawet przy najtańszych melodramatycznych zagrywkach taka cyniczka jak ja miałaby łzy w oczach, bo warsztat i sprawność stylistyczna tych autorów sprawiłyby, że – nawet widząc tani szkielet – mogłabym przymknąć na niego oko. Moje serce byłoby z każdym szeregowcem, bo nawet postaci epizodyczne miałyby w sobie życie. A efektowne rozwiązania nie byłyby efektowne tylko w teorii, ale naprawdę robiłyby wrażenie. Natomiast gdy Wegner, traktujący postaci zadaniowo, a wszystkie partie opisowe realizujący tym samym suchym, niezróżnicowanym stylem, przypominającym wojskowy raport, wyciąga w końcu z rękawa swoje asy, reakcja moja jako czytelnika to chłodne i pozbawione emocji przyjęcie faktów do wiadomości. Chciałabym czegoś więcej, ale ten autor nie może mi tego dać. Dlatego dominującym uczuciem po lekturze jest poczucie zmarnowanego potencjału genialnej historii.
Bo nawet swoją koncepcję fabularną Wegner ostatecznie w partiach finałowych po prostu wkłada w usta dwóch różnych postaci, które na koniec wygłaszają wykłady, żeby na pewno nie było wątpliwości, że wszyscy widzą i rozumieją, jak wszystko do siebie pasuje, do czego zmierza i że teraz trzeba klaskać.
Z przykrością odmawiam aplauzu.
P.S. Mam wrażenie, że spoilerów brak:)
